شرکت‌های حمل و نقل هوایی، نیروهای انتظامی، ارتش و حتی افراد حقیقی سالانه اقدام به خرید و فروش هواپیماهای زیادی میکنند. تجهیز سیستم‌های هوایی از اهداف همه نهادهای مذکورهستند. معمولا تکنولوژی ساخت هواپیما هر دهه از هواپیماها و بالگردهای جدیدی رونمایی میکند که هم الزام و هم اشتیاق زیادی برای خرید به وجود میآید.
اما یک مسئله بسیاری اساسی در خرید و فروشها وجود دارد. موضوع اول کارشناسی و عقد قرارداد برای خرید و فروش است و دیگری ارزیابی نیازها برای خرید. کارشناس رسمی دادگستری وسائط نقلیه هوایی به بررسی چنین مواردی در این حوزه میپردازد.
حداقل چهار نوع خرید هواپیما و بالگرد را میتوان متصور شد. اول این که دولت و یا یک شرکت خصوصی اقدام به عقد قرارداد با شرکت‌های بزرگ هواپیماسازی مانند ایرباس و بوئینگ میکنند. نوع دوم خرید تجهیزات هوایی نظامی است. عمده خریدها در این حوزه از کشورهای روسیه، چین و آمریکا و حتی آلمان صورت میگیرد. نوع سوم خرید و یا جابجایی هواپیما و هلوکپتر بین شرکتهاست. مثلا یک شرکت هوایی در ایران هواپیمای خود را با شرکت دیگری معاوضه میکند. نوع چهارم خرید هواپیماای شخصی است. هم از لحاظ قانونی و هم از لحاظ زیر ساختی امکاناتی فراهم شده است تا انواع هواپیماهای شخصی و تفریحی خرید و فروش شوند.
کارشناس دادگستری وسائط نقلیه هوایی به اظهار نظر کارشناسانه در خصوص موضوعات فوق میپردازد. کارشناس برای ارزیابی خود نیاز دارد تا با انواع هواپیما مسافربری، جنگی و شخصی آشنا باشد و قابلیتهای هر کدام را به خوبی بداند. چرا که هنگام عقد قرارداد خرید و فروش به نیاز هر شرکت و تکنولوژی بهرهمندی از بالگرد و هواپیما توجه خاصی می‌شود.
انواع هواپیماهای مسافربری در ایران؛ ایرباس a310، بوئینگ 737، ایرباس a320، بوئینگ 747، فوکر 100، ایرباس 727 هستند. عمده تفاوت این هواپیماها در شکل ظاهری و نوع موتور، ظرفیت و کوتاه و بلند برد بودن آنهاست. برای مثال بوئینگ 737 دو موتوره و بوئینگ 747 چهار موتوره هستند و از لحاظ ظرفیتی و نوع برد تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند.
البته وسایل نقلیه با سرعت بسیار عجیبی در حال پیشرفت هستند. برای مثال هایپر لوپ ها قطعا تحول بزرگی در حوزه حمل و نقل ایجاد خواهند کرد و ممکن است در آینده نزدیک جایگزین بسیاری از هواپیماها شوند. سرعت هایلوپها حدود 1200 کیلومتر بر ساعت است.
انواع هواپیماهای جنگی هم عبارتنداند از؛ جنگنده F/A بوئینگ، جنگنده Dassulat rafale، انواع جنگندههای f14، f18 و مدلها پیشرفته و جدیدتر آن. همچنین انواع جنگندههای ایرانی عبارت اند از میراژ، سوخو، کوثر، آنتونوف و غیره.
در حال حاضر مدلهای زیادی از هواپیماهای شخصی نیز در کشور وجود دارند که آمارها بیش از 400 مورد هواپیما و جت شخصی را گزارش کردهاند. در یادداشت دیگری در خصوص شرایط پروازی و قیمت این هواپیماها مطالبی را طرح کردهایم.
بنابراین کارشناس رسمی وسائط نقلیه هوایی در اظهار نظر برای خرید و فروش ابتدا قابلیتها و ظرفیتهای هواپیماها را در نظر میگیرد. اما ممکن است در جریان خرید و فروش مشکلاتی ایجاد شود. عدم پایبندی به قراردادها یکی از مهمترین نکات است. در این موارد معمولا اختلافات در دادگاههای بین المللی و طبق حقوق بین الملل بررسی میشوند به همین دلیل هم کارشناسان این حوزه به بررسی امکان دادرسی در این خصوص میپردازند و یا رایزنیها بین شرکتها و حتی بین دولتها شکل میگیرد.
اختلاف دیگر در خرید و فروش هواپیما و جت شخصی صورت میگیرد. در بازارهای داخلی هم هواپیماهای شخصی خرید و فروش میشوند. بعضی از شرکتها و یا افراد اقدام به خرید فروش میکنند. از آن جا که هم بررسی هواپیما و هم قیمت گذاری آن امری تخصصی است بهتر است خرید و فروش با حضور کارشناسان صورت گیرد اما اگر این اتفاق نیافتد معمولا شاهد بروز اختلاف میشویم که در این موراد کارشناس وسائط نقلیه هوایی به بررسی قرارداد و هواپیما و یا بالگرد مورد معامله میپردازد و در خصوص کارآیی، سلامت و قیمت آن اظهار نظر میکند.
اما در موراد مهمی چون مزایده شرکت‌های هوایی و یا هواپیماها هم نیاز مبرمی به کارشناس رسمی دادگستری وسائط نقلیه هوایی وجود دارد. بسیاری از هواپیماییها مانند شرکت هواپیمایی کارون اقدام به واگذاری از طریق مزایده میکنند. تعیین قیمت و ارزش واقعی هواپیمایی مستقیما به تعداد و نوع و کیفیت هواپیماها بستگی دارد. در مورادی یک شرکت برای مثال بیست هواپیما در اختیار دارد که امکان تعیین قیمت آنها بر اساس قیمتهای جهانی وجود دارد اما نقص فنی و کمبود تجهیزات و یا زمینگیر بودن این هواپیماها باعث کاهش ارزش و کارآیی آنها می‌شود به همین دلیل هم ممکن است قیمتهای اعلام شده بدون در نظر گرفتن این موارد باشد و زمینه اختلاف را فراهم کند.
به طور کلی چه در موراد خرید و فروش و عقد قرارداد هواپیماهای نو، دست دوم و یا جابجایی و معاوضه و چه خرید بالگرد و جتهای شخصی و نظامی و چه مزایدههای مختلف در حوزه حمل و نقل هوایی کارشناس وسائط نقلیه هوایی صاحب نظر است و در صورت بروز اختلاف در جریان مزایده و یا پس از خرید و فروش و یا قرارداد خرید هواپیمای شخصی میتوان به کارشناسان ما رجوع کرد.